Gemeente Leeuwarden spreekt laatste buffers aan

(door Jeroen Boogaard)

Gemeente Leeuwarden spreekt laatste buffers aan

Om de financiële gevolgen van de coronacrisis op te vangen, doet de gemeente opnieuw een greep uit de algemene reserve. Aan structurele ombuigingen waagt het college zich niet.

Dat blijkt uit de ‘midterm review’ (MTR) die onlangs aan de raad is verstuurd. In dit document maakt het college de financiële tussenbalans op sinds haar aantreden in 2018. De MTR dient als basis voor wijzigingen in de begroting voor 2021, die later dit jaar wordt gepresenteerd.

Speerpunten in het collegeprogramma voor de periode 2018-2022 zijn: ‘financiën op orde; zorgen dat iedereen mee kan doen; versterken en vernieuwen economische kracht.’ Volgens het college ligt de uitvoering van het programma op koers en ze wil dan ook de ingeslagen weg vervolgen. Maar de coronacrisis is een obstakel. De gemeente loopt inkomsten mis en moet extra kosten maken door corona. Minder toeristen en het advies om zoveel mogelijk thuis te blijven zorgen bijvoorbeeld voor lagere opbrengsten uit parkeergarages en toeristenbelasting. Daarnaast belanden er meer mensen in de bijstand en stijgen de kosten voor minimaregelingen. Zelf moet de gemeente ook meer kosten maken om de dienstverlening coronabestendig te maken. Denk aan uitgaven voor beschermende voorzieningen en ICT.

Extra uitgaven

Voor dit jaar raamt het college de coronaschade op €3,8 mln. De totale kosten zijn echter nog lastig in te schatten. ‘Daarom zijn uitgewerkte voorstellen die de gemeente sterker uit de crisis loodsen nog niet te maken. We verwachten dat pas in een later stadium te kunnen doen’, zo stelt het college. Wel zien de burgemeester en wethouders alvast ruimte om de komende twee jaar incidenteel €6,7 mln extra uit te geven aan de uitvoering van het collegeprogramma. Dat is toch opmerkelijk, gezien de onzekere gevolgen van de coronacrisis op de langere termijn en de impact hiervan op de financiële positie. Met de extra bestedingen wil het college ‘socialer, innovatiever en groener’ uit deze periode komen. Meer concreet gaat het om het stimuleren van de lokale economie, verduurzamen van gebouwen, investeren in digitalisering en het tegengaan van de groeiende tweedeling in de samenleving.

Extra bezuinigingen en lastenverhogingen vindt de gemeente momenteel niet opportuun. ‘In deze lastige periode willen we de woonlasten voor onze inwoners en ondernemers niet extra verzwaren. We vinden het niet gepast nog verder te snijden in de ondersteuning van kwetsbare mensen’. Sterker nog, het eerder dit jaar voorgestelde ombuigingspakket van circa €8 mln wordt significant teruggeschaald naar €2,13 mln. De (bouw) leges worden verhoogd en ook de tarieven voor toeristenbelasting en hondenbelasting stijgen. Daarnaast gaat de gemeente minder uitgeven aan groenonderhoud.

Slinkende reserve

Door deze relatief beperkte ombuigingen zal de gemeente een beroep moeten doen op de algemene reserve en steunpakketten van de rijksoverheid. Zo komt van de begrote coronaschade van €3,8 mln voor dit jaar, €3,4 mln ten laste van de algemene reserve. De resterende €450.000 komt uit een eerste tranche aan compensatie uit Den Haag van ruim €5,5 mln. Voor de financiering van de eerder genoemde extra uitgaven van €6,7 mln wordt ook geput uit de algemene reserve. Die loopt daardoor met in totaal €11,6 mln terug, waarmee naar verwachting de kritische ondergrens van €10 mln wordt bereikt.

Deze belangrijke buffer was in de afgelopen twee jaar juist versterkt dankzij goede kavelverkopen, bezuinigingen en creatief boekhouden, zoals het activeren van onderhoudskosten van wegen en fietspaden. Het eigen vermogen zal hierdoor naar verwachting ook weer dalen, hoewel concrete ramingen over de financiële positie van de gemeente ontbreken. Sinds het aantreden van het college is het eigen vermogen met ruim €20 mln opgelopen tot €64 mln eind 2019. Met een solvabiliteit van slechts 9,4% blijft Leeuwarden echter een van de hekkensluiters onder vergelijkbare Nederlandse gemeenten. In de verslaggeving besteedt de gemeente hier nauwelijks aandacht aan. Ook in de concept MTR wordt niet ingegaan op de zwakke vermogenspositie.

Plan B

Ondanks de coronacrisis blijft de gemeente investeren en weigert ze het mes te zetten in de kosten. Het college gaat er vanuit dat nieuwe coronategenvallers opgevangen kunnen worden door inzet van compensatiegeld van het Rijk. Een eerste steunpakket is al beschikbaar gesteld en onlangs werd groen licht gegeven voor een tweede pakket van €777 mln voor gemeenten, provincies en waterschappen. Het is nog niet duidelijk hoeveel de gemeente Leeuwarden tegemoet kan zien.

Wat wel zeker is, is dat de Rijksoverheid op een gegeven moment en mogelijk al in 2022 gaat bezuinigen om de financiën weer op orde te brengen. Het college noemt dit risico ook in de concept MTR en houdt rekening met kortingen op de uitkeringen uit het Gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente. Daarnaast blijven kostenoverschrijdingen in het sociaal domein een risico. Er is in de begroting voor 2020-2023 rekening gehouden met een structurele extra bijdrage vanuit het Rijk van €2,7 mln voor jeugdhulp, maar het is niet zeker of deze steun intact blijft. Een volgend kabinet zal hierover besluiten.

Valt die extra bijdrage weg, dan zal de gemeente overgaan op ‘Plan B’ en voor €3,7 mln aan extra bezuinigingsmaatregelen en ombuigingen treffen. Een verhoging van de OZB moet daarbij het meeste geld in het laatje brengen. Het college heeft bij haar aantreden aangegeven de financiële positie van de gemeente blijvend te willen verbeteren. De kans is groot dat de coronacrisis een groter gat slaat in de begroting dan nu wordt gedacht. Meer bezuinigingen lijken welhaast onontkoombaar. Het college steekt nu haar kop in het zand.