Vier ministeries lijken zich geen raad te weten met de regels voor de Vliegbasis Leeuwarden

Vier ministeries lijken zich geen raad te weten met de regels voor de Vliegbasis Leeuwarden

Door Gina Kamsma

De artikelen in Liwwadders van februari en van maart 2020 hebben vele reacties uitgelokt. Vaak al kort nadat de artikelen op de website van Liwwadders verschenen. Liwwadders praat u graag bij. De kern van de eerdere berichtgeving is dat uit onderzoek blijkt dat de Vliegbasis Leeuwarden niet beschikt over een actuele omgevingsvergunning voor alles wat op de grond gebeurt. Bovendien heeft de vliegbasis geen natuurvergunning, die niet alleen de grond maar ook de lucht betreft. De stikstofcrisis maakt het lastig om deze vergunningen te verlenen. Bij het gebruik van brandstof door de straaljagers komt stikstof vrij, een vorm van fijnstof. Dat kan een negatieve invloed hebben op de natuur maar ook op de gezondheid van mensen.

Komst F-35 zou milieuneutraal zijn

De Inspectie voor de Leefomgeving en Transport heeft op 21 februari 2020 gereageerd op het artikel dat Liwwadders in februari 2020 publiceerde over de Vliegbasis Leeuwarden. De inspectie heeft een tijdspad gemaakt over de gang van zaken rond de omgevingsvergunning van de vliegbasis. Bevestigd wordt wat Liwwadders eerder publiceerde: de vliegbasis heeft geen actuele omgevingsvergunning voor het gehele vliegveld. Om de komst van de F-35 mogelijk te maken zijn er vanaf juli 2018 ‘kleine’ vergunningen verleend.

De inspectie erkent dat er specifiek voor de F-35 nieuwe vergunningen nodig zijn. Voor vijf feitelijke ingrepen, zoals het plaatsen van enkele nieuwe gebouwen, het wijzigen van de grens van de basis en het in verschillende periodes proefdraaien met de F-35. In een deel van deze vergunningen wordt de F-35 echter niet genoemd en moest, tot dit tijdspad beschikbaar kwam, geraden worden naar wat het doel van de betreffende vergunning is. Deze vergunningen, ook die voor het proefdraaien met de nieuwe gevechtsvliegtuigen, hebben van de inspectie het etiket ‘milieuneutraal’ gekregen, met andere woorden: er zijn geen negatieve effecten voor het milieu.

Ondanks het feit dat de inspectie op 26 februari 2018 schreef dat een nieuwe ‘grote’ vergunning nodig is in verband met onaanvaardbare risico’s voor het milieu, zijn deze ‘kleine’ vergunningen verstrekt. De Inspectie is van mening dat de vergunningen milieu neutraal zijn. Vanaf juli 2018 zouden er bovendien geen indicaties meer zijn dat de afwezigheid van een nieuwe ‘grote’ vergunning leidt tot veiligheidsrisico’s.

Wat is er tussen februari en juli 2018 veranderd? Volgens de inspectie zijn er op de vliegbasis brandstoftanks alsnog gekeurd. De inspectie dwingt dat af bij het Ministerie van Defensie omdat die keuringen al op grond van de ‘grote’ vergunning uit 2001 nodig zijn. Het aankondigen van het aanspraak maken op dwangsommen door de inspectie bij Defensie leidt ertoe dat de keuringen alsnog plaatsvinden, volgens het tijdspad. Het niet naleven van de voorschriften uit de vergunning van 2001 door Defensie had de inspectie natuurlijk veel eerder kunnen aanpakken.

Wat niet is aangevraagd, kan niet worden vergund

Na de laatste brief d.d. 13 augustus 2019 van de eigenaar van het terrein, het Rijksvastgoedbedrijf, vallend onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken, is er niets officieels gebeurd. In die brief wordt aangegeven, dat de stikstofcrisis en de natuurregelgeving het verlenen van een nieuwe omgevingsvergunning voor de complete vliegbasis bemoeilijken. Onderzoek wordt aangekondigd. Op 21 februari 2020 is er nog steeds geen aanvraag ingediend voor een omgevingsvergunning voor de gehele vliegbasis bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Evenmin is een aanvraag gedaan voor een natuurvergunning bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid. Op 31 oktober 2019 heeft de Minister van LNV de Tweede Kamer nog schriftelijk laten weten dat Defensie de natuurvergunning in het eerste kwartaal van 2020 aanvraagt. Eind maart 2020 is Liwwadders niet gebleken van aanvragen van Defensie of de Rijksvastgoeddienst voor deze twee vergunningen. Wat niet is aangevraagd, kan niet worden vergund. De inspectie kondigt echter niet opnieuw dwangsommen aan, terwijl dat ook mogelijk is bij het ontbreken van een vergunning.

Bent u van mening dat uw ministerie een voorbeeldrol heeft en zich aan de wet dient te houden?

Kamervragen

Op 17 februari 2020 zijn kamervragen ingediend, gericht aan de Staatssecretaris van Defensie. Tweede Kamer-lid Kerstens (PvdA) wil weten of de Vliegbasis Leeuwarden wel de juiste vergunningen heeft. De heer Kerstens vraagt daarnaast of het ontbreken van de juiste vergunningen de consequentie heeft dat de vliegbasis niet bouwt en/of uitbreidt. Hij vraagt ook: Bent u van mening dat uw ministerie een voorbeeldrol heeft en zich aan de wet dient te houden? De heer Kerstens verwijst naar het artikel in Liwwadders van februari 2020.

Graag had Liwwadders u het inhoudelijke antwoord van Defensie laten weten. Een termijn van drie weken voor een reactie is de regel. De staatssecretaris reageert op 16 maart 2020 echter als volgt: De beantwoording van de schriftelijke vragen van het lid Kerstens (PvdA) van 17 febr. jl. over de uitbreiding van vliegbasis Leeuwarden vraagt vanwege de benodigde zorgvuldigheid in het beantwoorden van vragen meer tijd dan de gebruikelijke termijn voorschrijft. Ik stuur u de antwoorden zo spoedig mogelijk.

Deze reactie is wat vreemd, want de inspectie heeft al op 21 februari 2020 bevestigd dat de actuele omgevingsvergunning ontbreekt. Ook staat voor het Rijk vast dat een natuurvergunning nodig is en er niet is afgegeven. Eind maart 2020 zijn er nog geen antwoorden.

Berichten van de vliegbasis aan omwonenden

Liwwadders wordt in kennis gesteld van recente reacties van de Vliegbasis Leeuwarden op klachten van omwonenden over met name stank en lawaai. De vliegbasis stelt over alle benodigde vergunningen te beschikken, die vergunningen niet te overtreden en dat de vliegbasis daarop gecontroleerd wordt door het bevoegd gezag. Een bevoegd gezag is de inspectie, die in de verleende ‘kleine’ vergunningen van mening is dat nieuwe activiteiten op de grond in verband met de nieuwe straaljager de F-35 milieuneutraal zijn en dat een ‘grote’ omgevingsvergunning ontbreekt. Het tweede bevoegd gezag is LNV, dat aandringt op een aanvraag voor een natuurvergunning. Zonder deze vergunning zijn er geen voorschriften, waaraan LNV de vliegbasis kan houden.

Handhavingsverzoek

Op 16 maart 2020 hebben de afdeling Leeuwarden van de landelijke vereniging Milieudefensie en tientallen omwonenden genoeg van de situatie. Ze dienen een handhavingsverzoek in bij de inspectie en bij LNV wegens het ontbreken van de twee vergunningen. Zij vragen om op te treden tegen de vliegbasis en aldus tegen Defensie en het Rijksvastgoedbedrijf. Met dit verzoek gaat een termijn van acht weken lopen, waarbinnen de inspectie en LNV een reactie moeten geven.

Voor het doen van dit verzoek wordt de schrijver van dit stuk benaderd, die ook advocaat is.

Defensie heeft de informatie die nodig is om de emissie van stikstof te berekenen het etiket ‘geheim’ gegeven

Geen registratie van de uitstoot van stikstof

Onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is er een landelijke database over de uitstoot oftewel emissie van ongeveer 350 stoffen. Waaronder stikstof dat vrijkomt bij het gebruik van brandstof. Deze gegevens zijn onder andere nodig voor een goed milieubeleid van de Nederlandse overheden. De Taakgroep Verkeer en Vervoer houdt de emissiegegevens van onder andere de luchtvaart bij. Liwwadders vernam recentelijk dat de stikstofuitstoot van de vliegtuigen van Defensie niet bekend is bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Defensie heeft de informatie die nodig is om de emissie van stikstof te berekenen het etiket ‘geheim’ gegeven. De emissiegegevens betreffende stikstof zijn echter cruciaal om te kunnen beoordelen of de natuurvergunning en wellicht ook de omgevingsvergunning kunnen worden verleend. Het op 13 augustus 2019 door het Rijksvastgoedbedrijf aangekondigde onderzoek naar de mogelijkheden om deze twee vergunningen aan te vragen kan op het ontbreken van de stikstof emissiegegevens zijn vastgelopen.

Hoe verder?

Inmiddels wordt duidelijk hoe groot en onzeker de gevolgen van het coronavirus zijn. Over stikstof wordt nog nauwelijks gesproken. De straaljagers van de Vliegbasis Leeuwarden vliegen door. De oefenvluchten zouden ook nu nodig zijn voor het functioneren van de Luchtmacht. Al het werk van Defensie wordt een vitale functie genoemd. Defensie komt in actie in verband met deze ziekte, met name bij het over de grond verplaatsten van patiënten tussen ziekenhuizen.

Het handhavingsverzoek is ingediend. In mei 2020 worden daarop reacties verwacht van de inspectie en van LNV. De Tweede Kamer wacht op antwoord van Defensie op de kamervragen, die ook voor de indieners van het handhavingsverzoek van belang zijn. Het gaat in beide gevallen om het al jarenlang ontbreken van twee belangrijke vergunningen voor de Vliegbasis Leeuwarden, die bedoeld zijn om het milieu te beschermen.