Betrokkenheid burgers Leeuwarden bij gemeentelijk beleid zeer beperkt

juli 2020

Gemeenteraad, wethouders en burgemeester hebben nog veel te doen

Betrokkenheid burgers Leeuwarden bij gemeentelijk beleid zeer beperkt

Wederom zweeg de PvdA

(Van een medewerker)

De gemeentelijke politiek zou het dichtst bij de burger moeten staan. Uit opkomstcijfers bij de verkiezingen blijkt dat niet. Zo was in Leeuwarden bij de recente verkiezingen voor de gemeenteraad het opkomstcijfer amper 40%. Deze bedroevende score valt  voor een klein deel te verklaren uit het feit dat  de Leeuwarder verkiezingen – vanwege herindelingen –  geen onderdeel uitmaakten van landelijke verkiezingen. Maar ook landelijk lopen de burgers minder warm voor de lokale verkiezingen dan voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Terwijl toch bij de lokale verkiezingen directe belangen van de burgers in het geding zijn. Een opvallend gegeven is dat naarmate gemeenten groter worden – met name door fusies – de interesse bij de kiezer daalt. Het doorvoeren van fusies – een hobby van ‘krachtige bestuurders’ – leidt dus tot grotere onverschilligheid. En het geeft de bestuurders kans om meer ‘daadkracht’ te tonen. Dat is het verhaal, dat in de praktijk slecht blijkt te werken.

Het is regelmatig betoogd door deskundigen: de legitimatie van de lokale politiek is bij een opkomst van 50% of minder in het geding. Zelfs minister Plasterk (PvdA) riep dat indertijd. Een verwaarloosd punt is daarbij de kandidaatstelling: lokale partijen komen met lijsten kandidaten. Het ledental van de partijen die deelnemen ligt steeds lager. De deelname aan partijbijeenkomsten, waar de kandidaten worden geselecteerd en beoordeeld, houdt evenmin over. Daarmee is zo langzamerhand sprake van een oligarchische bestuurslaag. Een bepaald type bestuurders gedijt in een dergelijke omgeving. Er verongelukken overigens ook steeds meer, zelfs in Leeuwarden, kijk naar Van Gelder (Groen Links) en Feitsma (PvdA). Kortom, het wordt ook voor de krachtige bestuurders momenteel moeilijker. Daar hadden zij niet op gerekend.

De basis

Wat vindt de burger er van? De nieuwe werkwijze van de raad (Politiek Podium) is volgens Jacobse (Gemeentebelangen) in zijn beschouwingen over de jaarstukken 2019 niet geworden wat er van werd verwacht. Maar de discussie daarover in de raad komt maar niet. De opmerkingen van Jacobse  kregen geen enkele respons. De Rekenkamer voerde een onderzoek uit naar de “Andere Overheid”.

Niemand die weet wat dat is – de Andere Overheid –  dat gaf de Rekenkamer toe. Er zijn ook nog mensen die net als professor Annemarie Kok – sprekend voor de VFG – sterk pleiten voor een bevordering en versterking van de bestaande representatieve democratie. Onduidelijke experimenten leiden volgens haar tot ondermijning van de representatieve democratie, met allerlei ongewenst effecten. Dat is nogal wat. In Leeuwarden hoorden we hier vanuit de raad helaas niets over. Liever heult men wat mee met de mode van de ‘Andere Overheid’. Met die ‘Andere Overheid’ werden in Leeuwarden experimenten uitgevoerd. Die zijn voer voor de cynici onder ons. Met name het experiment ‘Big Society’ trok de aandacht. Zelfs een Engelse professor (van christelijk-conservatieve huize, wat geen belemmering was voor de Leeuwarder progressieve partijen om hier ook achter aan te lopen) kwam diverse keren overvliegen naar Leeuwarden. Totdat hij ineens het gemeentehuis niet meer in mocht. De voorbeeldwijk ‘De Wielenpôlle’ hijgt nog steeds na. Evenals de raadsleden, die – toen wethouders Ekhart en Douwstra ineens het subsidie stopzetten – vertrouwelijk werden ingelicht. En daarna dus niks meer mochten zeggen.

Het zou goed zijn  als de gemeente eens een onderzoek liet uitvoeren in hoeverre dit soort experimenten niet leidt tot meer wantrouwen in de lokale politiek en  democratie, in plaats van  de verhoopte versterking.

Beleid in Beeld over Bestuur en Middelen

Op Liwwadders is enkele  malen geattendeerd op de mooie uitgave bij de jaarstukken ‘Beleid in Beeld’. Een bron van informatie, met prachtige gekeurde statistieken, ontwikkelingslijnen en vooral staafdiagrammen. Het is smullen. Wie kleurenblind is, is te beklagen.

Een onderdeel van ’Beleid in Beeld 2020’ is het onderwerp Bestuur en Middelen. Daarin komen gegevens op tafel over het volgen van de lokale politiek, het gebruik van de diverse media hierbij, een rapportcijfer voor college en raad, de betrokkenheid van burgers bij verschillende onderwerpen en bijvoorbeeld ook  het gebruik van de gemeentelijke website. De bron voor al deze gegevens  vormt de wijkenquête.

Wie heeft er belangstelling voor de lokale politiek? Beleid in Beeld geeft cijfers voor de periode 2009 – 2019. Een beperkt percentage van de bevolking volgt de lokale politiek regelmatig. In 2013 was dat 13%. In 2019 18%. Dat lijkt een vooruitgang, maar bijvoorbeeld in 2017 was het nog 22%.  Zijn de mensen  moe geworden door de Culturele Hoofdstad ?

De meerderheid volgt de lokale politiek ‘soms ‘. In 2009 51% , in 2019 53%. In 2013 beleefde Leeuwarden een hoogtepunt met 54%. Er is een aanzienlijk deel van de bevolking dat zegt de lokale politiek nooit te volgen. In 2017 25%, in 2019 29%. Maar in 2009 was het nog erger: 37%.

De gemeenteraadsvergaderingen ondervinden weinig directe belangstelling. Slechts 4% volgt in 2019 de gemeenteraadsvergaderingen via de livestream. Via lokale omroep LEO is dat slechts 3%.’Tot  bezoek aan het  ‘Open Podium’ voelde maar 5% zich geroepen. De grote pers ( LC/ Friesch Dagblad) is de voornaamste informatiebron met 66%.

Het rapportcijfer voor gemeenteraad en college van b. en w. is aan de bescheiden kant. De raad krijgt in 2019 een 6,4 (in 2015 een 6,1). B. en w. komen uit op een 6,5 in 2019 ( in 2015 6,3). Marginale groei, zou je kunnen zeggen. Er zijn geen verdiepende gegevens beschikbaar die de lichte vooruitgang kunnen verklaren. In theorie kan het in 2019 iets hogere cijfer voor b. en w. dus ook liggen aan het vertrek van wethouder Deinum, of Isabelle Diks. We weten het gewoon niet.

De aandacht trekt de waardering voor de betrokkenheid bij beleid en plannen van de gemeente. De burger geeft daarvoor een magere 5,4 , waar dat in 2015 nog 5,6 was. De burger waardeert ook zijn invloed op  het gemeentelijk beleid met een kleine onvoldoende: in 2019 een 5,2 ( 2015 eveneens een 5,2).

Een interessante uitkomst is er bij de vraag, of de burger het wenselijk vindt ergens bij betrokken te worden.

Een ongekend hoog percentage van 66% vindt het in 2019 niet wenselijk dat ze bij de gemeentelijke plannen/beleid worden betrokken. Het fysiek beleid/omgevingsbeleid is nog het meest in tel:  27% wil daar wel bij betrokken worden. Het veiligheidsbeleid krijgt op dit punt een score van 13%. Van de burgers geeft 4% aan betrokken te willen worden bij het sociaal beleid (WMO, Jeugdzorg, armoedebeleid, etc.).

Een belangwekkende hoeveelheid gegevens, waarbij goeddeels onduidelijk is hoe we dit moeten interpreteren en welke conclusies er uit moeten worden getrokken.

Liwwadders signaleert hier dat in de recente discussie in de raad over de jaarstukken 2019, waar ‘’Beleid in Beeld’ onderdeel van is, met geen woord is gesproken over deze gegevens en cijfers. Mogelijk een aanwijzing dat de evidente kloof tussen kiezers en gekozenen (raadsleden, wethouders) voor de raad geen serieus punt van bespreking vormt. Het kan onverschilligheid zijn, het kan onmacht zijn. Hoe dan ook zou er over gesproken moeten worden. Maar dat gebeurt niet. Misschien in de aanloop naar volgende verkiezingen, als rituele dans, weer even?

De grootste partij in de raad, de PvdA, met een bestuurlijke historie in deze gemeente, zou hier als eerste het woord moeten voeren. De PvdA zweeg wederom.

In plaats daarvan kreeg wethouder Feitsma een lintje en de Harlinger Kuiken treedt aan. De eigen kweek van de Leeuwarder PvdA voldoet niet meer.

Kuiken, succes. Er valt hier veel te doen. Je voorganger liet een bedenkelijke erfenis achter. Daar verandert ook een lintje weinig aan.

foto: Simon van der Woude