Verkiezingen Wetterskip Fryslân: list en bedrog?
Verkiezingen Wetterskip Fryslân: list en bedrog?
(Van een correspondent)
Sjerp de Jong (Lagere Lasten Burger) opperde in een gesprek deze week met Liwwadders over het Wetterskip Fryslân, dat met de opheffing van de huidige – dure – organisatie een bedrag van jaarlijks ca. 10 miljoen zou zijn te verdienen.
Helaas leiden ideeën als deze nauwelijks tot verdere discussie. Terwijl we toch met zijn allen het geld liever niet over de balk gooien.
Wanprestatie. Maar Bé de Winter blijft zitten.
Wetterskip Fryslân beleefde de afgelopen periode diverse schandalen. Zoals de dubieuze operatie omzetting van leningen, enkele jaren terug, boven water getild door De Jong. Het leidde tot aandacht in de landelijke pers. Maar alles werd met de mantel der Friese liefde bedekt.
Ook de toestanden rond het vanuit de noordelijke waterschappen opgezette Belastingkantoor – gevestigd in Groningen – dat wanprestatie leverde, trokken veel aandacht.
Bestuurder Bé de Winter (CDA) raakte verstrikt in zijn functies (bestuurslid Wetterskip Fryslân én bestuurslid Belastingkantoor), maar bleef op beide posities gewoon zitten.
Recent diende zich – kort voor de verkiezingen – een nieuw schandaal aan. Uit de berichten begrepen we dat het Wetterskip 2018 af gaat sluiten met een negatief resultaat van 7,4 miljoen. Het tekort is daarmee maar liefst 5,8 miljoen groter dan begroot. Verantwoordelijk in directe zin: dagelijks bestuurslid Bé de Winter (portefeuille financiën en lijsttrekker CDA woensdag a.s.). We hoorden hoe zijn eigen partij , coalitiegenoot Water Natuurlijk, en oppositieleider Van der Galiën op 26 december hun ongenoegen spuiden. De eigen fractieleider van het CDA – vertrekkend, dus misschien geneigd tot iets meer openhartigheid – verweet hem om de hete brij heen te draaien. Het dagelijks bestuur had eerdere besparingsvoorstellen van het algemeen bestuur niet zo snel moeten afserveren. Maar echt optreden, dat deed de coalitie niet. Krokodillentranen dus.
Ernstige affaires leiden even tot commotie: sommige bestuursleden tonen zich “verbijsterd”. Jammer, het blijkt wederom een storm in een glas Friese waterschapswater. De meerderheid van het bestuur accepteert als het er op aankomt elke calamiteit. De dijkgraaf Van Erkelens haalt zoetsappig de kou uit de lucht: “Hadden we toen maar beter geluisterd, kun je achteraf zeggen.” Met dergelijke dooddoeners worden miljoenentekorten goedgepraat. De burger weet amper waar het over gaat.
Een gedrocht : de ‘geborgde zetels
De Nederlands journalist Chris Aalberts is een van de weinigen die zich meer intensief met de waterschappen in Nederland bezighoudt. “Tijd voor debat over deze rare verkiezingen en anders gewoon ermee ophouden” – zo schreef hij kortgeleden op ThePostOnline. “Nergens zien we voorstellen hoe van de waterschappen een levendige democratie gemaakt kan worden, hoe het enthousiasme voor deze verkiezingen zou kunnen toenemen en hoe deze verkiezingen een succes kunnen worden. Dat is raar, want vier jaar geleden was de situatie precies hetzelfde….Vervolgens gaf niemand blijk van enige urgentie om er wat aan te doen.”
De afgelopen vier jaar van Wetterskip Fryslân bevestigen dit trieste beeld. Te vrezen valt dat het de komende vier jaar niet anders zal zijn.
Een – vanuit democratisch oogpunt – gedrochtelijk element in de organisatie van de waterschappen zijn de zogenaamde ‘geborgde zetels’. In Friesland zijn het er zeven. Deze zetels worden niet via normale verkiezingen verdeeld, maar via aanwijzing van personen door ‘belanghebbende organisaties’. Dit zijn de landbouw (LTO mag maar liefst drie mensen aanwijzen), bedrijven (Kamer van Koophandel wijst twee personen aan) en natuur (twee personen, de Landelijke Vereniging van Bos- en Natuureigenaren heeft hier het voortouw).
De invulling van deze zeven ‘geborgde zetels’ voor de nieuwe periode is al bekend, voordat woensdag a.s. de verkiezingen voor de overige zetels plaatsvinden. Via alleen voor betrokkenen duidelijke procedures is afgelopen maanden aan de invulling gewerkt. Buiten de betrokken organisaties is – het is verwonderlijk – geen bekendheid gegeven aan de procedure.
Verwonderlijk, omdat 1) hier sprake is van een betreurenswaardig ondemocratisch element en 2) deze benoemingen dus buiten de openbaarheid plaatsvinden en 3) deze benoemingen niet voorafgaand aan de verkiezingen bekend worden gemaakt.
Terwijl dat laatste – wie zijn er via deze ‘besloten procedures ’ uitverkoren – voor kiezers wel van betekenis kan zijn, op welke groepering of persoon ze bij de reguliere verkiezingen hun stem willen gaan uitbrengen.
Zo zou het voor de kiezer verschil kunnen maken, dat hij weet hoe drie boegbeelden van de PvdA – mevrouw Van der Hoek, en de heren Zwart en Sinnema , zie ook hierna – voor respectievelijk bedrijven, natuur en landbouw een geborgde positie in gaan nemen. Deze wetenschap zou er toe kunnen leiden, dat de animo om woensdag ook nog op de PvdA – lijst (kandidaten Van Asten c.s.) te gaan stemmen vermindert. Of mogelijk ook toeneemt , teneinde de PvdA-invloed zo hoog mogelijk op te voeren. Maar de kiezer heeft in elk geval het recht om vooraf over de bestemming van deze ‘geborgde zetels’ te worden geïnformeerd. Dat gebeurt nu merkwaardigerwijs niet.
Wie komen er op de geborgde plaatsen. PvdA-smaldeel rukt op.
Het vergde nogal wat uitpluizerij, maar na enige moeite is gebleken, dat voor bedrijven de Kamer van Koophandel de heer Schultz aanwijst (hij zat nu ook al op deze geborgde zetel) en als nieuwkomer Annet Van der Hoek. Dit intrigeert: immers, Van der Hoek bezit bekendheid vanwege haar uitgesproken PvdA –achtergrond. Zij geniet bekendheid als voormalig statenlid en voormalig Kamerlid voor deze partij. Voor de landbouw nemen langs deze singuliere weg zitting: J. van Weperen (hij verlengt zijn benoeming, en zal vermoedelijk ook de gekwalificeerde zetel in het Dagelijks Bestuur weer innemen), C van Burgsteden ( CDA-achtergrond in Ooststellingwerf) en W. Sinnema ( PvdA-achtergrond, onder meer bestuurslid PvdA- Súdwest-Fryslân).
Ook in dit landbouw-trio dus een vertegenwoordiger met een duidelijke PvdA- kleur.
De derde sector met geborgde zetels is de natuur. Met name It Fryske Gea, als zaakwaarnemer van de landelijke Vereniging van Bos- en Natuureigenaren, speelt hier op Fries niveau een hoofdrol. De directeur van It Fryske Gea maakte deel uit van de 3 leden tellende Friese sollicitatiecommissie. Deze commissie wees aan: Jelle Arjaans .
Arjaans nam deze geborgde positie afgelopen vier jaar ook al in. Arjaans is lid van de Verenigingsraad van It Fryske Gea. Dat heeft wellicht de beoordeling door de genoemde directeur vergemakkelijkt. Arjaans heeft een D66-verleden als statenlid.
De tweede vertegenwoordiger van natuur is geworden – uit een aanmelding van 10 kandidaten – Klaas Zwart. Zwart draagt – zoals Van der Hoek en Sinnema – een markant PvdA-stempel. Tot voor kort nog raadslid in de hoofdstad Leeuwarden. Zeer bedreven in het vinden van geitenpaadjes, waarlangs bestuurders in nood gered worden. Ook als in het belang van die bestuurders eerdere ingeslagen geitenpaadjes schielijk moet verlaten. Er is met Zwart altijd een nieuwe nooduitgang.
In dit geval komt er nog bij, dat Zwart zitting heeft in de Raad van Toezicht van It Fryske Gea. In die functie houdt Zwart toezicht op de gememoreerde directeur. Deze directeur wijst hem vervolgens, als lid van de Friese sollicitatiecommissie, uit 10 kandidaten aan als bestuurslid in het Wetterskip Fryslân. We hadden het zelf niet zo kunnen verzinnen.
Kritische waarnemers zijn van oordeel, dat – ook al zijn ze in deze functie niet benoemd als PvdA-ers – de PvdA toch aardig scoort via de ‘geborgde zetels’. Het bloed kruipt nu eenmaal waar het niet gaan kan.
Via de gewone verkiezingen heeft de PvdA daarnaast op dit moment twee zetels in het bestuur.
Hybride en ondoorzichtig. Voorbeeld Jelle Arjaans.
Het waterschap is hiermee een hybride organisatie. Voormalige partijpolitici nemen zetels in via de ‘belanghebbende organisaties’ en via de reguliere verkiezingen komen onder meer personen afkomstig uit de landbouw ook aan de bak. Wie wat vertegenwoordigt is een puzzel. Een weinig verheffende, onverkwikkelijke situatie.
We noemden als voorbeeld de heer Arjaans – in beslotenheid voor natuur benoemd. Arjaans heeft, zoals gezegd, een D66-achtergrond (voormalig statenlid). Zijn partij is tegen de geborgde zetels. Zo diende de heer Schouw als Tweede Kamerlid op 4 december 2013 voor D66 nog een motie in om de ‘geborgde zetels’ af te schaffen. Voor de heer Arjaans is de visie van zijn partij blijkbaar geen belemmering om wederom , nog eens vier jaar, op deze geborgde zetel plaats te nemen.
In dit verband moeten we wijzen op de fractie Water Natuurlijk, die in Friesland deelneemt aan de verkiezingen. Water Natuurlijk opereert landelijk. De fractie heeft in Friesland op dit moment drie zetels. De fractie moet gezien worden als een satellietorganisatie van Groen Links en D66. Tieneke Clevering, Auke Wouda en Irona Groeneveld zijn op dit moment de gekozen leden. Deze – via de democratische weg gekozen – bestuursleden zijn een coalitie aangegaan met de twee ‘geborgde zetels’ van natuur, ingenomen door de genoemde Arjaans en door Dijkhof (de laatste is ook weer algemeen bestuurslid van It Fryske Gea).
Deze coalitievorming (ongelijksoortige vertegenwoordigers kruipen bij elkaar) draagt weinig bij tot de transparantie. En zou uitgesloten moeten worden.
De landelijke stellingname van D66 tegen geborgde zetels zien we ook bij Groen Links. Maar niet bij Groen Links in Friesland. Althans niet bij Irona Groeneveld.
In 2012 sprak de Tweede Kamer al over de waterschappen en de geborgde zetels. Groen Links – in de persoon van de heer Grashoff – diende toen een amendement in om te komen tot afschaffing van de geborgde zetels.
Prominente vertegenwoordigers van Groen Links in Friesland, zoals mevrouw Groeneveld, zien hierin geen beletsel om een coalitie te sluiten met ‘geborgden’. Het opportunisme druipt er vanaf. Deze zich vaak als principieel opponerende partij – anderen schieten tekort – zou op locaal en regionaal niveau het voorbeeld moeten geven. In Friesland is het omgekeerd.
De eenvoudige kiezer in het land, ook het Friese waterland, moet zijn weg zoeken in dit vreemde wereldje van functionarissen, voormalige en/of uitgerangeerde wethouders, raadsleden en leden van provinciale staten. De constructie deugt niet, en is een smet op het werk van de waterschappen. Verbazend is dat in Friesland ‘progressieve’ partijen als PvdA, Groen Links, en D66 volop aan dit vreemde spelletje meedoen. Bestuurszetels blijken belangrijker dan de democratische rokjes.
foto: Simon van der Woude