Van der Hem over het Europaplein

• we gaan winnen als er geen politieke spelletjes worden gespeeld
• vereniging telt bijna 1000 leden
• de werkgroep verkeer regeert
• Thea Koster is bits, denigrerend en vol dedain
• Crone hing achterover in zijn stoel en zat ons glazig aan te kijken

‘We gaan winnen. Ik denk dat het plan voor de turborotonde Europaplein van de baan is, tenminste als er geen politieke spelletjes worden gespeeld.’

Op de vroege maandagmorgen neemt Van der Hem van de Vereniging Monument Europaplein ruimschoots de tijd om de stand van zaken rond het plein waaraan hij woont door te nemen. De fractievergadering van het CDA die hij afgelopen donderdag met een bestuurslid van zijn vereniging bezocht noemt hij essentieel. ‘We kregen pittige vragen voorgelegd. Fractievoorzitter Harry van der Molen was zeer goed voorbereid en had alle stukken op zijn iPad paraat. Raadslid Cocky den Hollander, woordvoerster op dit dossier, vond ik wat stil. Nee, wethouder Thea Koster was niet aanwezig.’ Maar: niet te vroeg gejuicht, want de haas is nog niet geschoten. Wordt vervolgd tijdens een commissievergadering op 15 mei.

Het Leeuwarder college van burgemeester en wethouders (PvdA, CDA en PAL/GroenLinks) verkeert na een in januari ingediend amendement van de PvdA, waarin een bindend welstandsoordeel werd gevraagd van de provinciale welstandscommissie Hûs en Hiem, in een patstelling. Van der Hem: ‘Ik zat bij die vergadering van de welstandscommissie. Tien deskundigen oordeelden stuk voor stuk vernietigend over het gemeentelijke plan voor de turborotonde. Klaas Zwart (PvdA) ging eerder weg. Die had, denk ik, geen trek in vragen van de pers. Het stond tien-nul!’ Van der Hem herhaalt het nog maar eens: ‘Tien-nul’. Het college gaf hierna aan: raad, u zegt het maar. Er zijn drie mogelijkheden: het advies van de welstandscommissie negeren, de rotonde aanpassen of de aanleg uitstellen.

Gepensioneerd of niet, Van der Hem, oud-huisarts in Huizum, heeft aan het Europaplein de laatste vier maanden een dagtaak. ‘Ik heb de ene brief na de andere geschreven. Vaak met verenigingsleden De Jong en Den Hartog. Je weet niet wat je overkomt. We hebben nu een vereniging met bijna duizend leden.’ Van der Hem is er zelf hogelijk verbaasd over en zegt met enige schroom: ‘Mensen schrijven zich in als lid op de lijst die bij het Eurohotel ligt. We krijgen spontaan donaties. Het is ongelooflijk.’

Zijn strijd tegen de ombouw van het Europaplein tot turboronde, die er volgens de gemeente Leeuwarden moet komen om het verkeer op de binnenring van de stad goed te laten doorstromen, begon in 2011. ‘Daar werd ons tijdens een informatiebijeenkomst de verkeerssituatie uitgelegd en terloops de mededeling gedaan: en als dit klaar is, dan pakken we het Europaplein aan. Ik wist niet wat ik hoorde. Dat was compleet nieuw, en niet alleen voor mij.’ Wat er daarna volgde, deed zelfs bij de doorgewinterde huisarts de haren recht overeind staan.

Volgens Van der Hem is de werkgroep verkeer van de gemeente Leeuwarden de club die aan het stuur zit. ‘De werkgroep verkeer regeert. Verkeerswethouder Thea Koster (CDA) verlaat zich op de gegevens die door de werkgroep worden aangeleverd. Ik snap ook wel dat zij niet nog eens alle berekeningen doorneemt. Zij vertrouwt op haar ambtenaren.’ Onterecht, vindt de Vereniging Monument Europaplein, die zelf onderzoek uitvoerde. Er worden door de bureaus met modellen gewerkt die algemeen worden aanvaard maar die, als het om de reële cijfers gaat, geen gedetailleerd beeld geven, zo stelt Van der Hem. ‘Dan kom je uit, we hebben het zelf gelezen, op 1100 fietsers die ’s nachts over het plein fietsen. Geloof mij, die zijn er niet. Koster schakelt dan weer een extra bureau in. Wat dat allemaal niet kost.’

Van der Hem verwerpt vrijwel de gehele filosofie achter de ombouw tot turborotonde onder de vlag van Leeuwarden Vrij Baan. Die is bedoeld om de doorstroming van het verkeer te bevorderen en maakt deel uit van een lint met ruim dertig grote en kleine plannen in het gebied dat loopt van Drachtsterplein in het zuiden van de stad tot het Vrijheidsplein in het noorden. Van der Hem: ‘Er is hier nauwelijks een probleem. De problemen zitten op de aanvoerwegen Harlingerstraatweg en de Heliconweg. Die los je met de aanpak van het Europaplein niet op.’

Wat Van der Hem minstens zo afkeurenswaardig vindt is de houding van verkeerswethouder Thea Koster. ‘Zij reageert bits, denigrerend en is vol dedain.’ Ook over de houding van burgemeester Ferd Crone kraakt Van der Hem een harde noot. ‘Op een gegeven moment kregen we een telefoontje of we bij de burgemeester wilden komen. Op 17 juli vorig jaar zaten we daar met z’n tweeën.’ Het werd een vreemd gesprek. ‘De burgemeester hing achterover in zijn stoel zat ons glazig aan te kijken. Hij vroeg: wat willen jullie nou? Ik heb hem verteld dat wij een beroep zouden doen op het wijzigingsbesluit openbare ruimte dat per 1 januari 2012 van kracht is. Hij zei dat dat niet kon en wees ons ook nog op de kosten die met een dergelijke procedure gemoeid zijn. Wat ik hiervan vind? Merkwaardig.’

Volgens Van der Hem dacht Crone dat hij hiermee zijn punt had gemaakt en de kous af was. ‘Ik denk dat hij dacht de boel te hebben geregeld en dat ons bezwaar wel zou overwaaien. De vakantie stond voor de deur. We vonden het vreemd dat hij zich hiermee bemoeide.’ De interventie van de eerste burger werd niet begrepen maar gaf wel het signaal af om snel een officiële vereniging in het leven te roepen. Verbaasd waren de bestuursleden van de inmiddels opgerichte vereniging dan ook toen er een tweede telefoontje van de burgemeester kwam. ‘Of we weer naar het stadhuis wilden komen. Wij zagen daar niks in en zeiden: kom hier maar naartoe.’ Die weinig feestelijke uitnodiging werd aanvaard.

In het afgelopen najaar toog burgemeester Crone samen met zijn monumentenmedewerker Leo van der Laan naar huize Van der Hem. ‘Ze vonden dat we een mooi uitzicht op de fontein hadden. Wij zeiden dat we dat graag zouden willen behouden. Ook aan bewoners van het Europaplein moet ik soms de waarde van het wijzigingsbesluit openbare orde uitleggen. Dan vertel ik over een gemeente die een parkeerplaats wilde aanleggen bij een hunebed, waar een bewoner terecht bezwaar tegen maakte. Het gaat daarbij om het aantasten van de sfeer in een bepaalde monumentale omgeving. Als ik het voorbeeld van het hunebed aanhaal, begrijpt iedereen het.’ Van der Hem wil er de waarde van het plantsoen en de fontein op het plein mee benadrukken.

Van der Hem is zich bewust van de positie van de raadsleden die het college moeten controleren. ‘We zijn alle fracties bij langs geweest. We wilden alle raadsleden spreken, ook degenen die het verkeer niet in hun portefeuille hebben. Ik heb veel waardering voor de raadsleden die over veel zaken een oordeel moeten vellen, en dan komt dat Europaplein ook nog langs. Ik snap wel dat een deel van de raadsleden de rapportages diagonaal leest, dat kan bijna niet anders. Maar dan moet het verhaal wel kloppen.’ Hij vindt het mies dat een wethouder bovendien dreigt met het eventuele verlies van landelijke subsidies, zoals Thea Koster herhaaldelijk heeft gedaan. ‘Aan de gezichten van de PvdA’ers kan ik dan aflezen dat dergelijke opmerkingen als gelegenheidsargumenten kunnen worden beschouwd. Je krijgt gewoon verkeerde informatie voorgeschoteld. Ook de tunnels voor voetgangers en fietsers werden op de meest voordelige manier in de plannen getekend. Later ontdekten we dat bij een eventuele uitvoering het er toch anders uit komt te zien.’

Was ruim een jaar geleden nog een ruime raadsmeerderheid (PvdA, PAL/GroenLinks, CDA, VVD en SP) voor de ombouw van het Europaplein, nu lijkt deze meerderheid ineen te schrompelen. Van der Hem: ‘Piet van der Wal PAL/GroenLinks) heeft me verzekerd dat hij tegen stemt. Ik kan het mij niet voorstellen dat de PvdA dit plan blijft steunen. Zelfs in het CDA wordt nu hardop getwijfeld, dat heb ik donderdagavond geproefd. Alleen als er politieke spelletjes met een uitruil van steun aan projecten wordt gespeeld staan wij machteloos.’