Ja, dat Deltaplan voor het Noorden heeft heel wat teweeggebracht!

Van onze redactie (eerder gepubliceerd)

Deltaplan voor het Noorden

Ja, dat Deltaplan voor het Noorden heeft heel wat teweeggebracht!

Dozen met gebak die op het gemeentehuis werden bezorgd met een briefje erbij: Wat fantastisch dat jullie ons uit de penarie willen helpen! Binnenkort kom ik langs met een delegatie om hier uitgebreid over te praten. Zet de koffie alvast maar klaar. Met vriendelijke groeten, Femke Halsema. En dan die uitzending bij Jinek met Arno Brok, Jetta Kleinsma en de wethouder van Volkshuisvesting van Amsterdam, zichtbaar aangedaan door dit genereuze aanbod. De mensen praten er nog over. En niet te vergeten natuurlijk het paginagrote interview in de Telegraaf met Hein de Haan die hierin geportretteerd wordt als de Leeuwarder reïncarnatie van de grote Wibaut.

Het is allemaal te mooi om waar te zijn. Helaas is de werkelijkheid iets weerbarstiger. In een uitzending van Buitenhof eind april vond er een tweegesprek plaats over woningnood in Nederland met Henk Nijboer, Tweede Kamerlid voor de PvdA uit Groningen en Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland. Nijboer deed een poging om het Deltaplan ter sprake te brengen, maar er kwam geen enkele reactie. Niet van Verhagen en ook niet van de interviewer.

Vindt er in het Noorden een hele discussie plaats over de Lelylijn en al die woningen die hier mee annex zijn, in de rest van het land waar al die woningen voor bedoeld zijn blijft het oorverdovend stil. Rijst de vraag die nog niet gesteld is: Heeft Nederland en dan met name de Randstad wel belang bij al die huizen in het Noorden?

Laten we eerst eens kijken wat dat Deltaplan inhoudt en hoe dat tot stand gekomen is.

Kort samengevat: In december 2020 werd een motie van CDA kamerlid Amhaouch aangenomen over het Deltaplan voor het Noorden. In het plan wordt een koppeling gemaakt tussen de Lelylijn en de bouw van meer dan 100.000 extra woningen, waardoor de Lelylijn zorgt voor een betere bereikbaarheid van het Noorden en de woningbouw werkt als een katalysator voor economische groei.

Vervolgens kwamen de drie noordelijke provincies en Flevoland met hun eigen uitgebreidere versie van het plan. Bovenop de al bestaande bouwplannen van 100.000 woningen in de eigen regio zouden ze samen 220.000 woningen bouwen om zo een kwart van de nationale woningbehoefte, een miljoen woningen in 2030, voor hun rekening te nemen. In ruil daarvoor zou de Lelylijn er moeten komen, alsook de Nedersaksenlijn en zou bestaand spoor verbeterd moeten worden. De kosten voor infrastructuur werden beraamd op 9,5 miljard euro. Daar staat tegenover dat er een jaarlijkse groei wordt verwacht van regionale productie van goederen en diensten ter waarde van 24 miljard.

Tot zover het plan. Gaan we dan voor heel Nederland bouwen? De markt is overal verhit.

In Breda, Tilburg en Eindhoven is ook geen woning meer te krijgen. Komen die woningzoekenden hier dan met de Lelylijn naar toe? En wat te denken van Zwolle of de stad Groningen waar ook woningnood is.

Gebieden buiten de Randstad hebben zelf nog ruimte genoeg om woningen te bouwen, die hebben geen belang bij dit aanbod. Het is toch de Randstad en met name Amsterdam en Utrecht die aan of dichtbij de Lelylijn liggen waarvoor we hier die huizen gaan bouwen.

Wat is de woningbehoefte van die steden en welke mogelijkheden en plannen hebben ze zelf?

Lijkt me toch wel een belangrijke vraag voor je zo’n aanbod doet.

De Metropoolregio Amsterdam

De Metropoolregio Amsterdam is het informele samenwerkingsverband van 32 gemeenten uit de provincies Noord-Holland en Flevoland met Amsterdam als kern. Voorzitter hiervan is de burgemeester van Amsterdam.

Op 20 mei jl. is namens de MRA door de commissarissen van de koning van Flevoland en Noord-Holland en de burgemeesters van Almere en Amsterdam een brief gestuurd naar informateur Hamer waarin ze het nieuwe kabinet een bondgenootschap aanbieden om te zorgen voor meer banen, innovatie en meer woningen.

Enkele citaten hieruit: “De MRA (Metropoolregio Amsterdam) heeft met het realiseren van 250.000 nieuwe bereikbare woningen en 200.000 nieuwe arbeidsplaatsen een stevige ambitie voor 2040. We nodigen het nieuwe kabinet uit om met ons een concreet programma te maken over de bouw van voldoende betaalbare woningen. We bouwen aan een polycentrische metropool met bereikbare, leefbare en sociale verstedelijking door de hele regio. (……) Verspreid over de hele MRA bouwen we er een hele stad bij.”

Om deze grootschalige woningbouw, 250.000 woningen, te kunnen realiseren vereist dit allerlei infrastructurele aanpassingen. In de brief wordt gesproken over de uitbreiding van het metronetwerk in en om Amsterdam en de aanleg van de IJmeerlijn naar Almere.

Het is niet de ruimte die een remmende factor is in de woningbouw, maar de knelpunten in de infrastructuur. Dat ruimte het probleem niet is, wordt ook bevestigd in de Monitor Woningbouw 2020 van de provincie Noord-Holland. Citaat: ”Positief is dat in alle regio’s op papier voldoende capaciteit aanwezig is, zowel voor de behoefte tot 2030 als de behoefte tot 2040.”

Provincie Utrecht

Ook Utrecht heeft een nijpend woningtekort. De woningbehoefte van de provincie Utrecht bedraagt tot het jaar 2040: 145.000 woningen.

De naam van het programma, Versnelling Woningbouw 2021 tot en met 2024 van de provincie Utrecht, geeft al aan dat er ook in Utrecht een grote ambitie is om snel woningen te bouwen. Het gaat hier om 10.000 woningen per jaar, die vooral binnenstedelijk gebouwd gaan worden.

In juni 2020 is de Woondeal Utrecht 2020 ondertekend, een overeenkomst van bestuurders uit de regio, de provincie Utrecht en minister Van Veldhoven. Doel hiervan is de realisatie van 84.000 woningen in 2030.

Daarnaast loopt in de stad Utrecht een project om oudere inwoners die in te grote huurwoningen wonen door te laten stromen naar kleinere woningen of appartementen om zo grotere woningen beschikbaar te krijgen voor gezinnen. Hiervoor zijn speciale verhuiscoaches aangesteld en wordt er een korting op de huurprijs gegeven voor oudere bewoners die willen verhuizen.

Net als de Metropoolregio Amsterdam is er ook in de provincie Utrecht genoeg ruimte om te bouwen maar zijn hier ook ingrepen nodig in de infrastructuur om gebieden beter op elkaar aan te laten sluiten.

De provincie Flevoland.

Het is met name de provincie Flevoland die het leeuwendeel van de 220.000 woningen uit De bouwstenen van het Deltaplan, voor zijn rekening neemt. Friesland en Drenthe nemen elk 45.000 woningen voor hun rekening, Groningen 50.00 en Flevoland 80.000. Het grote aandeel van Flevoland is niet meer dan logisch. Het is een belangrijk overloopgebied van de regio Amsterdam en in mindere mate van de provincie Utrecht. Daarnaast maken een aantal gemeentes, waaronder Almere deel uit van de Metropool Regio Amsterdam. Met name Almere heeft een grote bouwambitie. In het Toekomstperspectief Almere van De provincie Flevoland wordt uitgegaan van een groei van 60.000 woningen. De nieuw te ontwikkelen stadswijk Almere Pampus zou goed zijn voor 25.000 woningen. Cruciaal voor de bereikbaarheid vanuit Amsterdam is de aanleg van de IJmeerlijn, een 20 kilometer lange metroverbinding tussen Diemen-Zuid en Almere-Centrum, waarvan negen kilometer onder IJburg en het IJmeer ligt.

Het aanpakken van het woningtekort in de Randstad wordt niet alleen gezien als een urgent probleem voor de regio zelf, maar ook door de rijksoverheid. Op 20 april jl. is er dan ook een motie in de Tweede Kamer aangenomen waarin het kabinet een tussenrapportage moet maken over de kansen van een IJmeerverbinding tussen Almere en Amsterdam om de bijna 150.000 woningen in Flevoland te bouwen.

150.000 woningen, bijna twee maal zoveel als de toegezegde 80.000 woningen in het Deltaplan van het Noorden. En waarom ook niet? De enige belemmering is de infrastructuur, ruimte is er genoeg. Een groot bijkomend voordeel is dat de Nederlandse staat voor twintig procent eigenaar is van alle grond in Flevoland. De nalatenschap, in goed Nederlands de legacy, uit de tijd dat het gebied ingepolderd werd. Volgens een kamerbrief van minister Ollongren van oktober 2020 is hiervoor een grote rol weggelegd voor het Rijksvastgoedbedrijf die een belangrijke bijdrage kan leveren aan versnelling in de woningbouw.

Daarnaast is er bij het aankopen van bouwgrond geen afhankelijkheid van marktpartijen, waardoor er geen sprake is van onnodig lange procedures voordat er gebouwd kan worden.

Verhuisbereidheid.

Wat ruimte voor woningbouw betreft in de Randstad, heeft het plan om in de drie noordelijke provincies 140.000 extra woningen te bouwen, geen enkele meerwaarde. Die ruimte is er wel.

Maar goed, laten we er eens vanuit gaan dat hier die huizen inderdaad gebouwd gaan worden.

Hoe groot is dan de bereidheid om bijvoorbeeld vanuit Amsterdam met de Lelylijn op en neer te reizen naar het Noorden?

Een voorbeeld: Halverwege de jaren zestig vestigden veel forensen uit Amsterdam, gedwongen door woningnood , zich in Lelystad. In de jaren tachtig werd Almere gebouwd. Door de gunstiger ligging ten opzichte van Amsterdam werd Almere aantrekkelijker voor forensen en nieuwe bewoners van Lelystad. Veel bewoners trokken weg, waardoor er een periode van verpaupering en leegstand volgde. In een bepaalde wijk werden zelfs hele straten met de grond gelijk gemaakt. Het is wel duidelijk dat de verhuisbereidheid haar grenzen kent.

Hoe verder weg, hoe onaantrekkelijker.

Vanuit Amsterdam gerekend is het met de toekomstige Lelylijn een treinreis van een uur en vijftien minuten naar Leeuwarden. Reken er nog een half uur bij van huis naar station en van station naar werk dan is de reistijd een uur en drie kwartier. Op een werkdag ben je dus drie en een halfuur onderweg. Geen zinnig mens die dit gaat doen, tenzij de reistijd er niet toe doet omdat er bijvoorbeeld drie of vier dagen thuisgewerkt wordt. Maar in dat geval komt niet alleen het Noorden in beeld als toekomstige woonlocatie maar ook de rest van Nederland.

Nieuwe mogelijkheden

Wanneer we hier in Friesland zo graag huizen willen bouwen voor woningzoekenden zijn er nog mogelijkheden genoeg. Oost Friesland is nu al een overloop gebied voor de stad Groningen, daar kan nog genoeg bijgebouwd worden. Dat geldt ook voor de dorpen.

Een ingezonden stuk van de fractievoorzitters van de VVD en CDA in de Provinciale Staten in de Leeuwarder Courant werpt nieuw licht op de krimp in de dorpen. Een citaat hieruit: “Stel dat alle vierhonderd Friese dorpen naar aard en schaal bijbouwen voor eigen jongeren en ouderen. Dan ben je zomaar vierduizend huizen verder.”

De krimp is dus niet een onontkoombaar natuurverschijnsel, maar wordt veroorzaakt door de provincie zelf. De logica ontgaat mij, maar volgens het artikel is het Deltaplan voor het Noorden leidend voor we gaan bijbouwen in de dorpen. Het zou een goede zaak zijn wanneer de provincie nog eens goed kijkt waar in Friesland de werkelijke bouwbehoefte ligt.

Ook interessant om te weten is waar die tienduizend woningen voor de nieuwkomers gepland worden in Leeuwarden. Dat is in binnenstedelijk gebied waar nog genoeg ruimte blijkt te zijn.

Niet erg verstandig. Veel beter is het om voor de woningzoekenden, de Leeuwarders zelf, woningen te bouwen in inbreidingsgebieden. De Zuidlanden en Middelsee laten we voorlopig onbebouwd in afwachting van de kolonisten uit het westen die straks met overvolle en extra verlengde treinen op station Werpsterhoek aankomen. Voor hun gaan we de hele Middelsee volbouwen, zodat ze lekker dicht bij huis uit kunnen stappen. Het grote voordeel hiervan is dat er geen extra druk komt op station Leeuwarden en dat er geen grote verkeersstromen zijn in de het centrum.

Zo, hiermee sluiten we het artikel toch nog op een positief kritische manier af.