Wat bezielde de kersverse burgemeester Sybrand Buma in de zaak Selo Boxman?

februari 2021 – beeld: André Keikes

Yes Minister! Oftewel de ongebreidelde macht van de ambtenarij in Leeuwarden

Wat bezielde de kersverse burgemeester Sybrand Buma in de zaak Selo Boxman?

Door Gerard Jorna en Andries Veldman

Geldt Yes Minister, oftewel de ongebreidelde macht van de ambtenarij, nog onverkort in Leeuwarden? En wat heeft de kersverse burgemeester van Leeuwarden Sybrand Buma bezield om met gestrekt been op een van zijn raadsleden af te gaan? Die vraag dringt zich op in de slepende kwestie tussen de gemeente Leeuwarden en het Eindhovense ICT-bedrijf Split Vision, die nog altijd speelt. Buma, in 2019 nog maar koud benoemd als burgemeester van de Friese hoofdstad, liet zich door zijn ambtenaren voor de kar spannen in een zakelijk conflict met grote gevolgen. Een conflict waarin het raadslid Selo Boxman van LIJST058 een rol speelde en, na de harde actie van de burgemeester zich gedwongen zag om van het politieke toneel te verdwijnen.

Geheimhouding opgeheven

Nu door toedoen van onderzoeker Gerard Jorna de geheimhouding op het onderzoeksrapport in deze zaak is opgeheven, kan worden beoordeeld wat er allemaal is misgegaan in deze zaak. Het is tijd voor een analyse waarbij alle partijen die een cruciale rol hebben gespeeld aan de orde komen. De zaak is van belang omdat burgemeester Sybrand Buma ook nog eens wordt beschuldigd van het schenden van een ambtsgeheim en zelf toegeeft onevenwichtig protocollair gehandeld te hebben. De zaak is bovendien van belang omdat, als het handelen van de burgemeester van Leeuwarden wordt doorgetrokken, er boven het hoofd van ieder kritisch controlerend raadslid van de gemeente een potentieel zwaard van Damocles hangt.

Waar was de gemeente Leeuwarden zo boos over dat de nieuwe burgemeester zich geroepen voelde in actie te komen om vervolgens het raadslid Selo Boxman de les te lezen en een integriteitsonderzoek in te stellen?

Ergernis over onoordeelkundig handelen

Laten we bij het begin beginnen. Centraal staat de controlerende functie, en de manier waarop deze functie wordt uitgeoefend, in een specifieke zaak aanhangig gemaakt door de politieke partij LIJST058 waar Boxman deel van uitmaakt. De partij is in de raad gekomen vanwege de felle kritiek die zij heeft op de interne gang van zaken binnen het gemeentelijk apparaat. Ook andere partijen, zoals D66 en Gemeentebelangen, hebben publiekelijk wel eens lucht gegeven aan hun ergernis. LIJST058 heeft het vermoeden, zoals wel vaker is opgemerkt, dat er onoordeelkundig wordt gehandeld binnen diverse sectoren van het gemeentelijk apparaat.

De tweemansfractie van deze partij was een bericht over een conflict tussen de gemeente Leeuwarden en het Eindhovense ICT-bedrijf Split Vision in de Leeuwarder Courant opgevallen en wilde het naadje van de kous weten. Het ging namelijk niet over niks. Het bedrijf vorderde een bedrag dat bij aanvang van het conflict was opgelopen tot 1 miljoen euro van de gemeente Leeuwarden. Niet uitgesloten kon worden dat dit bedrag hoger zou worden naarmate de oplossing van het conflict uitbleef.

In gebreke gesteld

Het ICT-bedrijf, dat sinds januari 2015 na een aanbesteding diensten leverde aan de gemeente Leeuwarden, werd na enige tijd de wacht aangezegd omdat het niet aan de contractuele verplichtingen voldeed. Split Vision werd in gebreke gesteld en de betalingen opgeschort. Split Vision stelde op haar beurt dat de gemeente steeds meer eisen stelde die buiten de overeenkomst vielen en bovendien werkte met een ontoereikende ict-infrastructuur en door dit verzuim medeverantwoordelijk was voor wat genoemd werd ‘een trage performance’ van de diensten van Split Vision. Het was de rechtbank in Den Haag die dit in haar vonnis van 3 juni 2020 opnam. Het vonnis baseerde zich mede op, door de gemeente geheimgehouden, externe rapporten over de stand van zaken rond de gemeentelijke ict. Daarnaast stelt de rechtbank dat de gebruikers van de gemeente Leeuwarden, tegen de berichten van Split Vision in, lange tijd zijn doorgegaan met het structurele gebruik van de als tijdelijk bedoelde dienst. De rechtbank zegt hierover: ‘Daarmee is de omvang van het ontstane performanceprobleem vergroot, terwijl de gemeente Leeuwarden wist dat deze werkwijze dat effect op de performance had.’ Ondanks deze constateringen werd Split Vision in augustus vorig jaar in het ongelijk gesteld.  De inmiddels opgelopen kosten van 1,3 miljoen euro konden niet op de gemeente worden verhaald. Het bedrijf werd veroordeeld in de proceskosten van 10.000 euro en tot het terugbetalen van 350.000 euro. Het bedrijf is in beroep gegaan.

Voor LIJST058 waren er genoeg argumenten om de zaak nader te bekijken. Of zoals fractievoorzitter Otto van der Galiën tegenover de onderzoeker van Capra Advocaten uit Zwolle, ingeschakeld door de gemeente Leeuwarden om het integriteitsonderzoek uit te voeren, zei: ‘Op een gegeven ogenblik, ik denk dat het in het voorjaar van dit jaar is geweest, stond er in een artikel in de Leeuwarder Courant dat dat conflict er was en dat het inmiddels was opgelopen tot een bedrag toentertijd van 1 miljoen euro. Op dat moment heeft onze fractie daar schriftelijke vragen over gesteld.’

‘Er is niets aan de hand’

Van der Galiën meldt hierbij direct een bijzonderheid. ‘Toen wij die vragen hadden ingediend, kregen wij al direct te horen dat men het bij de ambtelijke dienst maar belachelijk vond dat wij hierover vragen hadden gesteld omdat alles wel in orde was. Ik vond dat ze dan die vragen ook wel konden beantwoorden.’ Even verderop in het verslag: ‘Ze zeiden dat er gewoon niets aan de hand was en dat het bedrijf helemaal fout zat. Wij zeiden dat we gewoon vragen hadden gesteld en dat ze maar met de antwoorden moesten komen.’ Nadat de ambtelijke dienst de antwoorden had geleverd waren de raadsleden van LIJST058 nog niet gerustgesteld. ‘Selo heeft toen contact met het bedrijf gezocht.’

Het raadslid Selo Boxman kreeg van het ICT-bedrijf Split Vision te horen dat er een rapport was opgesteld over de kwestie en een beoordeling van de Leeuwarder IT-infrastructuur. De fractie besloot daarop om het rapport bij de ambtelijke dienst op te vragen. Die antwoordde dat het niet kon worden verstrekt omdat de zaak inmiddels onder de rechter was. Ook Split Vision vroeg om het rapport en moest, na weigering, overgaan tot een WOB-procedure om de stukken boven tafel te krijgen. Het bedrijf ontving als antwoord dat ‘ze het rapport niet kenden’ en ‘dat het hele rapport niet bestond’, aldus de verslaglegging van het gesprek met Otto van der Galiën. Op 9 mei stuurde Split Vision een mail met een gemeentelijke brief waarin het bestaan van het rapport werd ontkend. In het gesprek tussen Capra Advocaten en Selo Boxman op 6 november 2019 staat: ‘Otto zei dat wij een heel andere mail hadden gekregen, met heel andere informatie, namelijk dat ze het rapport niet wilden delen, terwijl ze tegen het bedrijf zeiden dat ze niet wisten wat het bedrijf bedoelde. Toen heeft Otto gezegd dat ik het antwoord dat wij hadden gekregen moest doorsturen.’

Verwarring

Naast de afhoudende opmerkingen van ambtenaren zorgde een e-mail die opgesteld was door griffier Frans van der Heide binnen de fractie van LIJST058 voor nog meer verwarring. De inhoud leek niet te stroken met de feiten. Boxman besloot, namens de fractie, om verduidelijking bij Split Vision te verkrijgen en stuurde de mail naar het bedrijf. Otto van der Galiën: ‘Ofwel het klopt niet wat ze aan ons medegedeeld hebben, ofwel het klopt niet wat ze aan het bedrijf hebben medegedeeld.’ De ‘ze’ zijn in dit verband de ambtenaren van de gemeente Leeuwarden.

Wat is uw taak richting het bedrijf dan?, vraagt de rapporteur van Capra aan het Leeuwarder raadslid. Van der Galiën: ‘Als de gemeente fout is, is het mijn taak richting het bedrijf om ervoor te zorgen dat er aan het bedrijf recht wordt gedaan. De zaak duurt nu al anderhalf jaar en de teller loopt gewoon op.’

Buma: ‘Toen ik het las, vond ik het zo raar en ik dacht dat ik er wel iets mee moest doen’

Wanneer de Leeuwarder burgemeester Buma door de rapporteur van Capra wordt ondervraagd, zegt hij dat er onduidelijkheid bestaat over het te voeren protocol bij te behandelen integriteitszaken. ‘Het protocol had iets onduidelijks’, aldus Buma. ‘We hebben twee dingen: een gedragscode integriteit en een protocol inzake de handhaving van de integriteit. In de start zat er één onduidelijkheid in’, aldus Buma. Even verderop in het verslag komt de aap uit de mouw waarop de gemeentelijke dienst aansloeg. In de mail die Selo Boxman in opdracht van haar fractie naar Split Vision verstuurde staat een passage van het hoofd ict van de gemeente Leeuwarden. De inhoud ervan werd door de ambtenarij beoordeeld als schadelijk in de juridische strijd die gevoerd werd. Alle ballen moesten in de richting van het raadslid Selo Boxman. Buma: ‘Ik las de e-mail en bij mij is dan de eerste vraag of dit raar is of niet. Toen ik het las, vond ik het zo raar en ik dacht dat ik er wel iets mee moest doen. Ik dacht niet dat wat er in de mail stond bedrijfsgevoelige informatie betrof. Ik vond met name de volgende zin raar: Richting 058 en de raad hebben we in de beantwoording van de vragen al aangegeven dat we tijdens het lopend juridisch geschil geen inhoudelijke informatie willen wisselen omdat dit kan leiden tot een nadeliger procespositie. Ik heb het verzoek van raadslid Van der Galiën ook besproken met wethouder Tjeerdema en we zijn van mening dat het verstrekken van de memo nadelige gevolgen kan hebben voor de juridische zaak.’ Daar moet je van weten dat als je een zin met die tekst opstuurt naar een bedrijf, voor dat bedrijf ontzettend fijne informatie is. Toen ik dat las, vond ik het zo evident dat ik hier iets mee moest doen.’

Hoewel het niet ging om het verstrekken van bedrijfsgevoelige informatie waren de rapen op de gemeentelijke dienst inmiddels gaar. De discutabele ambtelijke handelswijze kwam volop in de schijnwerpers te staan. De burgemeester en de wethouder stonden in positie. Uit de tientallen stukken valt op te maken dat de gemeentelijke afdeling alles in het werk stelde om de nietsvermoedende klokkenluider de klepel door de strot te duwen en daarbij het doorsturen van de tamelijk onschuldige e-mail als smoking gun hanteerde. Dat lukte uiteindelijk met hulp van burgemeester Buma.

===========================================================

(tekst loopt door onder de foto)

Selo Boxman – Foto: Lijst058

Op advies van betrokken ambtenaren betichtte burgemeester Sybrand Buma het raadslid Selo Boxman vervolgens van een integriteitsschending en liet een onderzoek uitvoeren.

Volgens het persbericht dat Buma op 5 december 2019 liet uitgaan, zou een onafhankelijk onderzoek hebben uitgewezen dat Selo Boxman de gedragscode integriteit van de gemeenteraad had geschonden en de privacywetgeving had overtreden.

Selo Boxman werd, volgens het persbericht, verweten dat zij een mail met vertrouwelijke informatie en persoonsgegevens van een ambtenaar had verstrekt aan een ICT-bedrijf waarmee de gemeente in een juridische procedure was verwikkeld. De burgemeester adviseerde de raad geen verdere sancties op te leggen omdat hij van mening was dat de handhaving van de integriteit het meest gediend was door de openbaarmaking van het rapport en de behandeling ervan door de raad.

Geheimhouding

De kwestie stond geagendeerd voor de raadsvergadering van 18 december 2019. Een week daarvoor deed de burgemeester het voorstel aan de raad om geheimhouding op te leggen op een groot deel van de bijlagen bij het onderzoeksrapport. Het besluit daartoe stond eveneens geagendeerd voor de vergadering van 18 december 2019, voorafgaand aan de bespreking van het onderzoeksrapport.

De gemeenteraad besloot unaniem het voorstel tot geheimhouding te volgen. Als gevolg daarvan kon het volledige onderzoeksrapport niet meer in het openbaar worden besproken. Wel werd een verklaring voorgelezen van Selo Boxman. Zij was wegens ziekte niet aanwezig. Deze verklaring veroorzaakte verwarring bij de raadsleden en de burgemeester omdat Selo Boxman nogal wat kritische kanttekeningen maakte bij de handelwijze van de burgemeester en de griffier.

Pijlen gericht op Selo Boxman

Van een openbaar debat over de kwestie kwam vervolgens niets terecht. Toen de kwestie opnieuw werd besproken in de raadsvergadering van 26 februari 2020 bleek dat een aantal raadsleden hun pijlen hadden gericht op Selo Boxman in plaats van op de burgemeester en zijn handelen in deze zaak. Zij zagen het verweer van Selo Boxman als een  aanval op de burgemeester.

Op de lijst van ingekomen stukken van de gemeenteraad staat een brief geschreven door een inwoner van Leeuwarden, naar later bleek oud-commissaris van politie Gerard Jorna (zie: gemeenteraadleeuwarden.nl – Politiek Podium – raadsinformatie – ingekomen stukken – 05-08-2020 Brief d.d. 26 juli 2020 aan de gemeenteraad betreffende integriteitsonderzoek).

Geen vrijblijvende zaak

Jorna, vanuit zijn voormalige functie nauw betrokken van het doen van dergelijke interne onderzoeken, was daarin nogal kritisch. Maar vooral was hij verontwaardigd over het hoe en waarom van het onderzoek. Volgens hem is het publiekelijk ter discussie stellen van iemands integriteit geen vrijblijvende zaak. Op zijn minst mag worden verwacht dat degene die dit doet kennis heeft van de regels en procedures en deze niet overtreedt. Het politieke oordeel over een integriteitsschending en de behandeling daarvan is aan de gemeenteraad.

Volgens de briefschrijver was het onderzoek onnodig, onterecht en zeer amateuristisch en onzorgvuldig uitgevoerd. De actie van de burgemeester heeft volgens hem onnodig schade toegebracht aan de integriteit en de reputatie van een democratisch gekozen volksvertegenwoordiger, maar ook het aanzien en het vertrouwen in de gemeentelijke politiek ernstig geschaad.

Met het opleggen van de geheimhouding heeft de gemeenteraad zich door de burgemeester de mond laten snoeren en zichzelf beperkt in zijn controlerende taak om het handelen van de burgemeester te beoordelen.

Geheimhouding heeft openbare raadsdebat beperkt

De geheimhouding heeft ook het openbare raadsdebat beperkt en het zicht ontnomen op de steken die ook de gemeenteraad in deze kwestie heeft laten vallen. Het lijkt er op dat de geheimhouding is misbruikt om onhandig en onzorgvuldig gedrag van de burgemeester aan het zicht te onttrekken.

Naar aanleiding van een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) heeft de gemeenteraad op 16 december 2020 moeten besluiten de geheimhouding op de bijlagen van het onderzoeksrapport op te heffen. Het volledige onderzoeksverslag is nu beschikbaar. Het schetst een ontluisterend beeld van een verziekte Leeuwarder bestuurscultuur en een gebrekkig toezicht door de gemeenteraad, met als gevolg een schandalige behandeling, beschadiging en uitschakeling van een, in de ogen van ambtenaren en het college van burgemeester en wethouders, onwelgevallig, kritisch raadslid.

Het opheffen van de geheimhouding betekent een belangrijke stap naar een openbaarmaking en openbare beoordeling van de handelwijze van alle betrokkenen, ook die van de gemeenteraad.

Mogelijk kan dit leiden tot het besef bij de gemeenteraad dat een gedegen onderzoek naar de gang van zaken op zijn plaats is. Er is werk aan de winkel voor de Noordelijke Rekenkamer.

———————————————-

Robbert Bliek, directeur Split Vision

‘Wij hebben een aanbesteding gewonnen met een substantiële waarde, waarin wij ook nog eens hebben geïnvesteerd. Van de handelswijze van de gemeente Leeuwarden worden wij niet vrolijk. Ik probeer me voorzichtig uit te drukken. Het kan natuurlijk altijd dat de klant iets anders wil dan datgene wat we hebben geleverd. Dat kan ik respecteren, maar hoe dat in Leeuwarden is gegaan, daar word ik niet vrolijk van.’

‘Het probleem in het kort geschetst kom er op neer: wij leverden een digitaal platform waarmee ambtenaren konden werken. Dat platform is naar eigen inzicht in te regelen. Wij leveren een standaardvoorziening. Daar werken andere overheden en semi-overheden probleemloos mee. Men was in het begin enthousiast. Wij hebben onze stinkende best gedaan en zetten alle zeilen bij. Maar de gemeente wilde steeds meer en meer. Men wilde maatwerk terwijl de aanbesteding heel duidelijk was: er werd een standaardoplossing gevraagd. Het is alsof je lekker brood zit te eten en naar de bakker stapt dat het toch niet smaakt. Het ergste vind ik nog dat je niet in redelijkheid tot oplossingen kunt komen. De gemeente stopte de betalingen terwijl zij onvoldoende gekwalificeerde technisch en functioneel beheerders in dienst had, de hardware niet op orde was en de infrastructuur niet deugde. Leeuwarden was een belangrijke klant van ons. We hebben een relatief klein bedrijf met veertig tot vijftig mensen. Er wordt niet op een professionele wijze afscheid genomen, wij moeten nu rechtszaken voeren om onze centen te ontvangen. Niet iets dat je verwacht van een overheid die je als bedrijf en partner zou moeten kunnen vertrouwen.’

Over Selo Boxman zegt Robbert Bliek: ‘Ik begrijp daar niks van. Boxman is een raadslid die haar werk doet. Ze heeft op een vervelende manier een integriteitsonderzoek om de oren gekregen. Ze heeft in mijn ogen niks fout gedaan en wordt als schuldige neergezet.’