De warme handen van Jan de Roos (NDC)

De warme handen van oud-NDC-topman Jan de Roos

– met de kennis van nu hadden we deze pers nooit aangeschaft

– nauwelijks zeven dagen later viel het doek voor Jan de Roos

– nieuw elan en oude emotie

– waar internet, daar hype

 

Warme handen

Op 27 mei 2010 stond Jan de Roos, voorzitter van de raad van bestuur van NDC Mediagroep, op het podium in het atrium van zijn bedrijf in Leeuwarden. Tijdens een wervelende show, waarvoor kosten noch moeite gespaard waren, sprak De Roos vol vuur over de toekomst van deze media-onderneming. Twee artiesten, die met hem op het podium stonden, pakten hem plotseling beet en riepen verschrikt uit: ‘Wat heeft u warme handen!’ De toespraak van De Roos als voorzitter zou, wat vrijwel niemand op dat moment wist, zijn laatste zijn.

Manrolandpers

De voorzitter van de raad van bestuur stond op die donderdagmiddag stil bij de nieuwe drukpers, een Manrolandpers van Duits-Zwitsers fabricaat, die ten doop werd gehouden. Jan de Roos voorspelde een florerende toekomst voor het krantenbedrijf. Voor lange tijd was het kostje van de onderneming gekocht, zo hield hij een bomvolle zaal van genodigden en werknemers voor. De Roos had het zelfs over de aanschaf van weer een nieuwe drukpers, mocht deze uitgediend zijn. Hij geloofde heilig in de toekomst van kranten, zoveel was wel duidelijk. Het investeringsbedrag van 32 miljoen euro, een beslissing die enkele jaren eerder was genomen, was in deze optiek meer dan gerechtvaardigd. Technisch was er nog geen noodzaak om de persen te vervangen. Maar de adverteerdersmarkt vroeg erom, stond dezelfde dag te lezen in zijn eigen Leeuwarder Courant.

Bar

Aan de bar in het atrium werden tegelijkertijd andere geluiden opgevangen. Hier sprak commercieel directeur Cees Anceaux de veelbetekenende woorden: ‘Met de kennis van nu hadden we deze pers nooit aangeschaft.’ Nauwelijks zeven dagen na de wervelende presentatie viel het doek voor Jan de Roos. Via een tweet van een onthutst personeelslid werd duidelijk dat de hoogste baas zijn bedrijf overhaast zou gaan verlaten. Het persbericht dat even later verscheen repte van ‘nieuwe uitdagingen’ die de ceo te wachten stonden. 1 juli 2010 werd de officiële datum van afscheid van deze man, die een onuitwisbaar stempel op de onderneming had gedrukt.

Negatief resultaat

Eerder dat jaar was De Roos gedwongen een pijnlijk negatief resultaat bekend te maken. De cijfers over 2009 lieten een verlies zien van maar liefst 45 miljoen euro. Er was stevig afgeboekt op de educatieve boekentak, reorganisaties en rentelasten. Andere risico’s bleken eveneens onvoldoende ingeschat. Het vakblad Adformatie meldde eerder dat jaar een landelijke afname van het aantal lucratieve personeelsadvertenties van 36,6 procent. De aankoop van het noodlijdende dagblad De Pers was door De Roos op het nippertje afgewend, zo maakte uitgever Cornelis van den Berg van het gratis dagblad later bekend. Nog een jaar eerder was boekengigant Thieme Meulenhoff op de top van de markt voor een recordprijs aangeschaft.

Hurdsiler

Het was einde oefening voor Jan de Roos in Leeuwarden. In kleine kring werd in een restaurant even buiten de stad afscheid van hem genomen. Op milde toon werd hij daar toegesproken door zijn commissarissen. Mild, omdat ook zij niet hadden opgelet. Foar de wyn is elts yn hurdsiler, zo zullen ze bij die gelegenheid tot elkaar hebben gesproken.

Elan

‘Het elan moet terug’, aldus Evert Jan Rotshuizen, mede-eigenaar van het in moeilijkheden verkerende noordelijke mediabedrijf NDC Mediagroep. Rotshuizen is als voorzitter van de stichting Je Maintiendrai Beheer een van de belangrijkste spelers om het bedrijf in veilige haven te loodsen. Maar alleen met nieuw elan en oude emotie (behoud van het cultureel erfgoed) gaat hem dat niet lukken. Dat laatste vormt vooralsnog de belangrijkste drijfveer voor de groep (Je Maintiendrai Beheer, Friesland Bank Oranjewoud en ING Corporate Investments) die momenteel in onderhandeling is over overname. De groep zal toch minstens een begin van een overtuigende businesscase moeten presenteren. Snijden in de kosten alleen zal niet genoeg zijn.

Afketsen

Dat er slechts twee partijen zijn geïnteresseerd in overname van de noordelijke uitgever is een veeg teken. Zeker wanneer gekeken wordt naar hun motivatie. Zoals al eerder is aangegeven, stoelt de belangstelling voor overname van de ene partij voornamelijk op het behoud van cultureel erfgoed en is de ander (Koninklijke BDU) slechts geïnteresseerd in een commerciële drukorder. Andere uitgevers zien niks in de noordelijke uitgever, of wachten hun kansen af bij het afketsen van de huidige onderhandelingen.

Waarde

Aangenomen mag worden dat Rotshuizen, als deskundig onderhandelaar, zijn ogen niet heeft gesloten voor de actuele ontwikkelingen in medialand. Als dat wel het geval mocht zijn, dan zullen ze nu, in het onderhandelingstraject, zeker geopend zijn. De twee cruciale vragen bij onderhandelingen zijn altijd: wat koopt men precies en houdt het zijn waarde.

Verdienen

In het korte gesprek waarin Rotshuizen aan deze verslaggever de actuele stand van zaken uit de doeken deed, hamerde hij op het snijden in de kosten en de reductie van personeel. Dit was ook zijn antwoord op de vraag: hoe gaat NDC straks geld verdienen. Over dit onderwerp is in de laatste jaren door media van uiteenlopende signatuur veel gesproken, waarbij keer op keer het  verdienmodel en de zorgen erover ter sprake kwam. Een merkwaardige openheid, met onheilspellende connotaties. Een bakker of slager in nood zal zich nimmer publiekelijk beklagen over zijn verdienmodel. Hij verzet zijn bakens of sluit zijn zaak, maar waakt ervoor zijn nood ten toon te spreiden.

Lichte paniek

Bij de media gaat het anders. Hier worden dalende cijfers en grafieken van luid commentaar voorzien. Geconcludeerd kan worden, in het geval met betrekking tot de noordelijke kranten, dat er van een overtuigend verdienmodel geen sprake is. Dit is geen wereldschokkende conclusie, als we de berichten op de mediaplatformen Villamedia en De Nieuwe Reporter over vrijwel alle media erbij betrekken. Hier struikelen de deskundigen al geruime tijd in lichte paniek over elkaar heen. Opvallend detail is dat het vrijwel uitsluitend journalistieke deskundigen zijn die hun mening geven. Een mediaondernemer die de pijn van de markt in zijn beurs voelt, laat zijn geluid zelden horen. Het is alsof de bakkersknecht het hoogste woord voert.

Zuidas

Op de Zuidas van Amsterdam zit het hoofdkantoor van ING, de belangrijke hoofdrolspeler waar het gaat om de toekomst van NDC Mediagroep. Hemelsbreed op enkele kilometers hiervandaan zitten allerlei spelers van gewicht (Piet Bakker, Marianne Zwagerman, Hans Maarten van den Brink) die hun sombere toekomstverwachtingen over de mediawereld uitstrooien. Met twee muisklikken zijn hun opinies in iedere huiskamer te ontvangen. Via bijvoorbeeld het internetportaal Fast Moving Targets en social media geven zij hun visies en die zien er, als het als het om krantenbedrijven gaat, allerminst rooskleurig uit.

Koe  

Rotshuizen mag dan aan de achterkant wel willen snijden en reduceren, maar aan de voorkant moet er ook het een en ander gebeuren. Achteraf gezien is het, zoals men in deze contreien placht te zeggen, gemakkelijk om een koe in de kont te kijken, maar duidelijk is dat de klassieke mediawereld geen antwoord heeft gevonden op het verlies van de monopoliepositie die men in het recente verleden had. Op de gebieden adverteren, journalistiek en verspreiding was de krant tot voor kort koning, dat is hij nu niet meer. De signalen die gepaard gingen met de opkomst van het internet hebben krantenmensen systematisch weggewuifd. Daar waar het woord internet viel, was het begrip hype nabij. De impact van het internet is schromelijk onderschat. Daar waar de wereld zich versnelde en de intervallen tussen opzienbarende uitvindingen steeds kleiner werden, bleef de hoop op de papieren krant gevestigd.

Tassen

Hoe nu verder? Aangenomen mag worden dat de huidige NDC-directeuren Gert-Jan Oelderik en Hans Voorn de reorganisatie niet meer zullen beleven en hun tassen kunnen pakken. Zij zullen met de door hen bij aanvang bedongen afscheidsregeling mogen vertrekken. Zij wel; een sociaal plan voor de tientallen anderen die na hen mogen vertrekken is er niet. Begin deze maand stond Oelderik, net als De Roos destijds, ook op het podium in het atrium. De nieuwjaarsbijeenkomst was deze keer korter dan gewoonlijk. Het werd geen wervelende show.

Papier

Opnieuw rijzen de vragen: als we onze Leeuwarder Courant redden, wat redden we dan, wat gaan we doen, waar zijn we voor, wat is onze opdracht? De 72.000 betalende abonnees van de Leeuwarder Courant vormen nog altijd een belangrijke club, waard om rekening mee te houden, zou je zo denken. Deze abonnees vinden het nog altijd belangrijk om via papier op een overzichtelijke wijze over het wel en wee in de provincie geïnformeerd te worden. Ze vinden het ook van belang om geconfronteerd te worden met zaken waarin ze niet direct zijn geïnteresseerd. Zij hechten aan hun krant en het moment waarop die in de bus valt.

Opnieuw uitvinden

Elan komt niet vanzelf. De krant moet zich opnieuw uitvinden. De nieuwe krant heeft een stevig in zijn schoenen staand iemand nodig om het elan terug te brengen. Iemand die zorgt dat de krant in balans komt. Iemand die met overtuiging partijen kan verbinden om zo tot een onafhankelijk gezagspodium te komen. Iemand die het falen van de bestuurlijke lichamen durft bloot te leggen, de controlerende raden en commissies scherp houdt en de leden ervan uitdaagt tot het uitspreken van een jaarlijkse state of the union.

Hoe moeilijk kan het zijn? De techniek staat voor niks, de onderwerpen liggen voor het grijpen. Lezers verdienen een krant die kiest voor een eigenzinnige positie in het snel veranderende medialandschap: weg van de mainstream. Een krant die de kritiek van Geert Mak, onlangs uitgesproken tijdens het jubilerende Fries Genootschap, op waarde weet te schatten. Een krant die in actie komt, nu de provinciebestuurders door onmachtig optreden hun eigen provincie om zeep lijken te helpen.

Dit is het moment voor een krant met elan om toe te slaan. Dit jaar lanceren de politici een voor een weer hun ideetjes om bovenaan op de kieslijsten te pronken. Het is nu tijd om die, waar nodig, door te prikken.

Andries Veldman

Geef een antwoord